လူမႈစြမ္းေဆာင္ရည္ဆိုသည္...

ပရင္စတန္ ဘာသာေရးေက်ာင္းမွာ ၿဖစ္ပါတယ္။ ေက်ာင္းသား ၄၀ ဟာ တရားေဟာၿပိဳင္ပြဲအတြက္ ေစာင့္ဆိုင္း ေနၾကတယ္။ ေက်ာင္းသားတစ္၀က္ကို သမၼာက်မ္းစာထဲက ေခါင္းစဥ္တခ်ိဳ႕ ေပးထားၿပီး က်န္တစ္၀က္ကိုေတာ့ “ဒုကၡေရာက္သူတို႔ ကူညီနီတိ” (Parable of the Good Samaritan) အေၾကာင္း ေဟာေၿပာဖို႔ တာ၀န္ ေပးထားတယ္။ သူတို႔ဟာ ပရဟိတနဲ႔ ပက္သက္တဲ့ ေလ့လာစမ္းသပ္မႈ တစ္ခုမွာ ပါ၀င္ေနရတယ္ဆိုတာကို ဘယ္သူမွ မသိၾကပါဘူး။

တံခါးေပါက္အ၀င္မွာ လူတစ္ေယာက္ဟာ နာက်င္မႈေၾကာင့္ ညည္းတြားၿပီး ပံုလ်က္သား လဲက်ေနပါတယ္။ ေက်ာင္းသား ၄၀ ထဲက ႏွစ္ဆယ့္ေလးေယာက္ဟာ ညည္းတြားေနတဲ့သူကို အာရံုမေရာက္ဘဲ အသာပဲ ေက်ာ္သြားတယ္။ ဒုကၡေရာက္သူတို႔ကူညီနီတိကို ေလ့က်င့္ထားတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြလဲ ဒီထဲမွာ ပါပါတယ္။

ေက်ာင္းသာေတြအတြက္ ဒီေနရာမွာ အခ်ိန္ဟာ အဓိက က်လာပါတယ္။ တရားပြဲအတြက္ အခ်ိန္ေနာက္က် ေနၿပီလို႔ ေတြးထားတဲ့ လူဆယ္ဦးအနက္ တစ္ေယာက္တည္းကပဲ လိုအပ္ေနသူကို ကူညီခဲ့တယ္။ အခ်ိန္ေတြ အမ်ားၾကီးရတဲ့ ဆယ္ဦးထဲမွာေတာ့ ၆ ေယာက္က ကူညီခဲ့ပါတယ္။

ပရဟိတလုပ္ငန္းတစ္ခုၿဖစ္လာဖို႔ လႊမ္းမိုးခ်ယ္လွယ္ေနတဲ့ အခ်က္ေတြအမ်ားၾကီးထဲမွာ “အာရံုစိုက္ဖို႔ အခ်ိန္ရတယ္” ဆိုတဲ့ အလြန္ရိုးစင္းတဲ့ အခ်က္ေလးဟာ အေတာ္အေရးပါေနတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ဟာ လူတစ္ဦးအေပၚ အခ်ိန္ယူၿပီး အၿပည့္အ၀ အာရံုစိုက္လိုက္တဲ့အခါ ခံစားခ်က္ခ်င္း ႏွီးေႏွာမိၿပီး စာနာမႈရဲ႕ အထြက္အထိပ္ကို ေရာက္လာတတ္တယ္။ အာရံုစိုက္မႈ တစ္ခုကို ေပးဖို႔ဆိုတာမွာ အရည္အခ်င္း၊ ဆႏၵခ်င္း၊ စိတ္၀င္စားမႈခ်င္း တစ္ေယာက္နဲ႔ တစ္ေယာက္ မတူပါဘူး။ ဥပမာ - အေမလုပ္သူက ေဘးနားက တတြတ္တြတ္ဆူတာကို ခံေနရတုန္းမွာပဲ သမီးလုပ္တဲ့ မႈန္ကုတ္ကုတ္ေကာင္မေလးဟာ သူငယ္ခ်င္းနဲ႔ ဖုန္းေၿပာတဲ့ထဲမွာ ခဏေလးအတြင္းမွာပဲ စိတ္ကို စူးစိုက္ထားႏိုင္ခဲ့တယ္။

တရားပြဲအတြက္ စိတ္ေရာက္ေနတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြအဖို႔ လူတစ္ဦးကို ကူညီခ်င္တဲ့ဆႏၵ ၿဖစ္မလာတာ၊ စိတ္ၿဖစ္လာတာေတာင္ တကယ္မကူညီႏိုင္တာဟာ သူတို႔အလုပ္မွာ သူတို႔ကိုယ္တိုင္ ၿမဳပ္၀င္ေနၿပီး ပ်ာယာခတ္ ေနလို႔ပဲ ၿဖစ္ပါတယ္။ ကူညီဖို႔ေနေနသာသာ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုေတာင္ ပိုင္စိုးပိုင္နင္း သတိမကပ္မိတဲ့ အေၿခအေနၿဖစ္ပါတယ္။

ရႈပ္ေထြးေနတဲ့ ၿမိဳ႕ ေပၚလမ္းေတြမွာ တစ္ေယာက္နဲ႔ တစ္ေယာက္ သတိမမူမိတာ၊ ႏႈတ္မဆက္ႏိုင္တာ၊ မကူညီႏိုင္ တာေတြဟာ အဲဒီလို ၿမဳပ္၀င္သြားတဲ့ “ၿမိဳ႕ ၿပမိန္းေမာမႈ” (Urban Trance) ေၾကာင့္ပဲၿဖစ္တယ္။ ကိစၥမ်ားေၿမာင္ လူတို႔ေဘာင္ရဲ႕ ေစခိုင္းမႈေတြကို ခါးေတာင္းက်ိဳက္မၿဖဳတ္စတမ္း ၾကိဳးပမ္းေနရလို႔ပဲ ၿဖစ္ပါတယ္။ ပရဟိတ စစ္စစ္ကို လုပ္ကိုင္ဖို႔ ခါးေတာင္းက်ိဳက္ထားရတာကို ခဏၿဖဳတ္သင့္သလား။ ဒါမွမဟုတ္ ကုိယ္နဲ႔မဆိုင္ဘူး ကိုယ္မတတ္ဘူးလို႔ ထင္ထားတဲ့ ပရဟိတအမည္ခံ စိတ္လြင့္ေမ်ာမႈေတြကို ေရွာင္ရမွာလားဆိုတာဟာ အေကာင္းဆံုးၿဖစ္ေအာင္ (အတိုးအေလ်ာ့) ညွိယူရမယ့္ ကိစၥပဲ ၿဖစ္ပါတယ္။ ကဗ်ာဆရာတစ္ေယာက္ကေတာ့ ဒါေတြကို “ရႈပ္ေထြးဆူညံ လမ္းေပၚကအသံ”တဲ့။

“လူမႈကြာဟခ်က္” (Social Divides) ဟာလည္း ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ မ်က္လံုးေတြကို ပိတ္ထားပါတယ္။ အိပ္ရာမဲ့တစ္ေယာက္ ငတ္ၿပတ္ၿပီး လမ္းေပၚမွာ အကူအညီေတာင္းေနတာကို ၿဖတ္သန္းသြားလာေနသူေတြက လ်စ္လ်ဴရႈထားႏိုင္ေပမယ့္ အေ၀းမွာ အ၀တ္အစားသပ္သပ္ရပ္ရပ္နဲ႔ ရႊင္ရႊင္ပ်ပ် ေၿပာေနတဲ့ လူမႈ၀န္ထမ္းမေလး စကားကိုေတာ့ ၀ိုင္းအံု နားေထာင္တတ္ၾကတယ္။ လူေတြရဲ႕ ဓာတ္ခံစိတ္ေပၚမူတည္လို႔ ဒီပံုစံဟာ ေၿပာင္းၿပန္ ၿဖစ္သြားႏိုင္ေပမယ့္ ကၽြန္ေတာ္ဆိုလိုခ်င္တာကေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ အာရံုေရာက္မႈေတြ၊ ခံစားခ်က္ေတြ၊ စာနာမႈေတြကို လႊမ္းမိုးေနတဲ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ကိုယ္တိုင္ရဲ႕ ဦးစားေပးမႈေတြ၊ လူမႈေရး၀င္ဆံ့ႏိုင္စြမ္းရွိမႈေတြ စတဲ့ လူမႈစိတ္ပညာဆိုင္ရာ အေၿခခံေတြ ရွိေနတယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ပါပဲ။

ရွင္းရွင္းေလး ေၿပာရမယ္ဆိုရင္ အာရံုစိုက္လိုက္တာဟာ ခံစားခ်က္ ဆက္သြယ္မႈကို ၿဖစ္ေစပါတယ္။ အာရံုေရာက္မႈ မရွိလို႔ကေတာ့ စာနာမႈဆိုတာ ဘယ္ေတာ့မွ ၿဖစ္လာမယ္ မဟုတ္ပါဘူး။

ကၽြန္ေတာ္ေၿပာၿပေနတဲ့ ဒီအခ်က္ကို သိပၸံနည္းက် ရွင္းၿပႏိုင္ပါတယ္။ အာရံုစိုက္မႈ Attention မွာ အကန္႔အသတ္ ေတြရွိေနပါတယ္။ အခ်ိန္တစ္ခ်ိန္မွာ အာရံုတစ္ခုကို စိုက္ႏိုင္ဖို႔ မွတ္ဥာဏ္ပမာဏ တစ္ခု လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါကို “အလုပ္လုပ္ေနတဲ့ မွတ္ဥာဏ္” Working Memory လို႔ ေခၚပါတယ္။ “သိမႈလႊာ” Prefrontal Cortex မွာ ဒီမွတ္ ဥာဏ္က အလုပ္လုပ္ေနပါတယ္။ ၿမင္ၾကားနံသိ စတဲ့ ေရွ႕ ပိုင္းအာရံု ထိခိုက္တံု႔ၿပန္မႈေတြကို “ေနာက္ပိုင္း ရံုးလုပ္ငန္း” Backstage Business အၿဖစ္ ခ်ဳပ္ကိုင္ ကြပ္ကဲေနပါတယ္။ ဥပမာ - ၾကားလိုက္ရတဲ့ စကားတစ္ခြန္းကို ဘာၿပန္ေၿပာမယ္။ ဘယ္လို ၿပန္ေၿပာမယ္ဆိုတာ မွတ္ဥာဏ္ထဲမွာ ရွာေဖြၿပီး အၿပင္က ၀င္လာတဲ့ Signal ေတြနဲ႔ လိုက္ေလ်ာညီေထြ ၿဖစ္ေအာင္ တံု႔ၿပန္ေပးပါတယ္။

မိခင္ခ်ဥ္းကပ္လာတာကို တံု႔ၿပန္တဲ့ ႏွစ္ႏွစ္သား ကေလးငယ္ရဲ႕ ရုပ္သြင္ကို ၾကည့္ၾကဦးစို႔။ ကေလးငယ္ဟာ အလိုအေလ်ာက္ ၿငိမ္သက္သြားတယ္။ အသက္ရႈတာ ညင္သာသြားတယ္။ အေမလာတဲ့ ဘက္ကို လွည့္ၿပီး အေမ့ မ်က္ႏွာကို လိုက္ၾကည့္တယ္။ အထူးသၿဖင့္ အေမ့မ်က္လံုးနဲ႔ ပါးစပ္ကို အာရံုပိုစိုက္တယ္။ ဒီအမူအရာအားလံုးကို သုေတသနသမားေတြက “မ်က္ေမွာင္ၾကဳတ္စူးစမ္း၊ ပါးစပ္အေဟာင္းသားပံုစံ” Knit-brow with jaw-drop လို႔ နာမည္တပ္ပါတယ္။ အေမလုပ္တဲ့သူေၿပာတာ လုပ္တာကို အာရံုခံႏိုင္စြမ္း ထက္ၿမက္ေစတဲ့ ပံုစံပဲ ၿဖစ္ပါတယ္။

အာရံုစိုက္ေလေလ တစ္ၿခားသူရဲ႕ အတြင္းစိတ္ကို ကၽြန္ေတာ္တို႔ သိေလေလပါပဲ။ လ်င္လ်င္ၿမန္ၿမန္ သိမ္သိမ္ေမြ႔ေမြ႔ ခံစားႏိုင္ေလေလပါပဲ။ အာရံုမစိုက္ႏိုင္ေအာင္ စိတ္ေတြမ်ားေနရင္ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ စိတ္ထဲမွာ စာနာမႈဆိုတာ ၿဖစ္မလာႏိုင္ပါဘူး။

ကိုယ့္အတြက္သာသိတဲ့ ကိုယ့္အတြက္သာ စိတ္၀င္စားတဲ့ Self-Absorption ဆိုတာ ရွိေနရင္ “စာနာမႈ” Empathy ဆိုတာ ရွိလာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ “ကရုဏာတရား” Compassion ဆိုတာကေတာ့ ေ၀းပါေလေရာ။ ကိုယ့္ကိုကိုယ္ပဲ အာရံုစိုက္လိုက္တဲ့ အခါ ပတ္၀န္းက်င္ ကမာၻၾကီးဟာ က်ံဳ႕ သြားတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ ၿပႆနာေတြနဲ႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ စိတ္စြဲလမ္းခ်က္ေတြဟာ ေရွ႕ တန္းကို ၿပဴးၿပဴးၾကီး ေရာက္လာပါတယ္။ တၿခားလူ ေတြအေပၚ အာရံုကပ္လိုက္တဲ့ အခါမွာေတာ့ ပတ္၀န္းက်င္ဟာ က်ယ္ၿပန္႔လာတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ ၿပႆနာ ေတြဟာ ေဘးကို ကပ္သြားၿပီး ေသးငယ္သြားတယ္။ ၿပီးေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ လူမႈစြမ္းေဆာင္ရည္ တစ္နည္းအားၿဖင့္ ကရုဏာနဲ႔ ယွဥ္တဲ့ အလုပ္ေတြဟာ တိုးပြားမ်ား ၿပားလာပါေတာ့တယ္။

******

- Daniel Goleman ရဲ႕ Social Intelligence ထဲမွ ေကာင္းႏိုးရာရာေလးမ်ားကို မွ်ေ၀ေပးတာပါ။

ေက်းဇူးတင္စြာၿဖင့္
yu ya